Wystawiamy fakturę, odbiorca deklaruje terminowe uregulowanie należności. Termin płatności mija.. Wezwanie do zapłaty pozostaje bez odpowiedzi. To niestety dość częsty scenariusz w naszej rzeczywistości gospodarczej. Czy w oczekiwaniu na uregulowanie płatności wystawca faktury ma do dyspozycji jakiekolwiek instrumenty chroniące go przed nieuczciwością nabywcy towarów i/lub usług?

Dziś o uldze na złe długi.  

Jej procedura uregulowana została w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Przedsiębiorcy, który nie otrzymał od kontrahenta terminowej zapłaty za fakturę, umożliwia obniżenie podstawy opodatkowania, a przez to wysokości zobowiązania podatkowego. Zgodnie z art. 89 a ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług Podatnik może skorygować podstawę opodatkowania oraz podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Co istotne, jak wynika z powyższego, wierzyciel nie musi udowodnić tego, że wierzytelność jest nieściągalna, wystarczy samo uprawdopodobnienie nieściągalności. Zgodnie z ustawą Nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną w przypadku, gdy wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 150 dni od dnia upływu terminu jej płatności, określonego w umowie lub na fakturze.

Jakie warunki zatem należy spełnić, by móc skorzystać z ulgi na złe długi?

Zasadniczo trzy podstawowe, tj.:

• dostawa towaru lub świadczenie usług musi być dokonane na rzecz podatnika zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędącego w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
• na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty wierzyciel i dłużnik muszą być podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni, dodatkowo dłużnik nie może być w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
• od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.

Korekty dokonuje się w rozliczeniu za okres, w którym nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną, tj. w terminie 150 dni od upływu terminu płatności. O ile podatnik nie ma obowiązku informowania dłużnika o zamiarze skorzystania z ulgi, to ma obowiązek powiadomienia o nim właściwego naczelnika urzędu skarbowego, składając wraz z deklaracją VAT zawiadomienie o skorygowaniu podstawy opodatkowania oraz kwoty podatku należnego na formularzu VAT-ZD. Na podstawie tych informacji organ podatkowy weryfikuje obowiązek dłużnika w zakresie korekty podatku naliczonego.

Wierzyciel ma możliwość i prawo skorzystania z ulgi na złe długi i skorygowania podatku VAT. Inaczej jest w przypadku dłużnika, który jest zobowiązany skorygować odliczenie podatku VAT w związku z transakcją, za którą nie uregulował należności w odpowiednim terminie.

A co jeśli dłużnik jednak zapłaci?

W myśl art. 89a ust. 4 ustawy o VAT w przypadku, gdy po złożeniu deklaracji podatkowej, w której dokonano korekty, należność zastała uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie, wierzyciel musi ulgę zwrócić, w praktyce – dopłacić należny VAT. Takie stanowisko organów skarbowych wyrażone zostało np. w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 28 października 2016 r., nr IBPP2/4512-608/16-1/RSz. Wynika z niej bezterminowy obowiązek wierzyciela zwiększenia VAT należnego o kwotę uregulowanych należności. Organy skarbowe mogą więc w nieograniczonym czasowo momencie domagać się od wierzyciela uiszczenia kwoty podatku należnego, wcześniej objętego ulgą.

Dłużnik z kolei w sytuacji uregulowania należności po dokonaniu korekty ma prawo do zwiększenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym należność uregulowano lub o część kwoty podatku naliczonego po częściowym uregulowaniu należności, co wynika z art. 89b ust. 4 ustawy o VAT.